Al als pubers wilden Juul en Puck Knols arme gezinnen in Limburg helpen. Vier jaar later bereikt hun jongerenbeweging Juupu honderden gezinnen en vijf scholen in de regio: tijd om ze serieus te nemen. ‘Wij zitten hier niet als broer en zus, we vertegenwoordigen honderd jongeren.’
Foto: Coco Olakunle
ARMOEDE DICHTBIJ HUIS
De bevlogenheid van Juul en Puck gaat ver terug, en werd geïnspireerd door hun vader Ceriel: vanwege zijn arbeidsongeschiktheid besteedde hij een groot deel van zijn tijd aan vrijwilligerswerk, en de verhalen die hij mee naar huis nam maakten indruk. In 2015 wilden ze – net zoals hun vader deed – meehelpen in een azc. “Maar dat mocht niet, want we waren ‘te jong’”, zegt Juul terwijl hij met zijn ogen rolt.
“We waren 13 en 14, we konden heus wel ergens mee helpen, broodjes smeren, íets.” Ze liepen ertegenaan dat vrijwilligersorganisaties vaak vrij formeel zijn georganiseerd: er zijn bepaalde functies, eisen en sollicitatieprocedures, en voor jongeren is daarom al snel geen plek. Juul: “We besloten dat systeem te omzeilen.”
Puck en Juul begonnen thuis zogeheten community dinners te organiseren: asielzoekers, eenzame ouderen, vrijwilligers en andere buurtgenoten konden bij hun thuis van een maaltijd genieten en zo even uit hun isolatie stappen. “Dat gaf zo’n goed gevoel”, zegt Puck. “Toen zagen we voor het eerst in dat armoede niet alleen financieel, maar ook sociaal is. Het gaat om een gevoel dat je geen kant op kunt, om eenzaamheid. Of om het feit dat een kind moet kiezen: óf op schoolreisje, óf op voetbal. Terwijl al die ervaringen even belangrijk zijn.” Die etentjes waren zo’n succes dat lokale organisaties het project overnamen. Puck en Juul konden hier en daar praktische klusjes doen voor sociale wijkteams, en organiseerden buurtbrunches voor zorgverleners en wijkbewoners. Telkens kwamen ze oog in oog te staan met de armoede die veelal achter gesloten deuren speelt.
Dat was de aanleiding om zélf iets te doen, iets wat volwassenen volgens hen niet zouden kunnen: hun eigen leeftijdsgenoten in actie krijgen tegen armoede. In 2016 begonnen Puck en Juul met het inzamelingspunt op hun eigen school.
“Aan het begin keken veel klasgenoten ons raar aan”, lacht Puck. “Zo van: waarom zou je vrijwilligerswerk doen, als je ook een bijbaantje kan nemen waar je tenminste geld voor krijgt? Maar de kracht van Juupu is juist: wij spreken de taal van jongeren, we weten dat we vooral duidelijk moeten maken dat het leuk is om iets voor een ander te doen. Inmiddels zijn onze klasgenoten een stuk enthousiaster.”
De afgelopen vier jaar zetten nog vier Limburgse scholen zo’n voedselbank op, telkens geleid door een groepje scholieren. Naast de inzamelingen organiseert Juupu workshops en symposia op de scholen, om andere jongeren bij te praten over hoe het ervoor staat met armoede in Nederland. Puck: “Veel mensen denken dat armoede hier niet bestaat, of dat het wel meevalt. We willen laten zien dat óók dichtbij huis mensen zijn die hulp nodig hebben.”
Even leek corona roet in het eten te gooien, maar Juupu heeft dit jaar uiteindelijk juist nieuwe samenwerkingen gevonden. Ze werden bijvoorbeeld benaderd door het Rode Kruis, die graag producten wilde leveren die Juupu weer kon uitdelen. En Puck en Juul zochten zelf contact met verschillende supermarkten, die dagelijks een enorm overschot hebben maar producten die nog maar kort houdbaar zijn niet mogen doorverkopen. Juupu verspreidt die producten nog dezelfde dag – nog altijd onder mensen die net niet in aanmerking komen voor de officiële Voedselbank.
Sinds het nieuwe schooljaar zijn ook de inzamelpunten weer open, en de nieuwe samenwerkingen gaan door. De bewustwordingsactiviteiten vinden momenteel plaats via Facebook en Instagram.
‘DE SCHATTIGE BROER EN ZUS’
Ondanks alles wat ze al hebben bereikt, blijft het een uitdaging om serieus genomen te worden door andere organisaties, de gemeente en de media, verzucht Puck. “Het is al iets minder dan in het begin, toen we echt neerbuigend werden toegesproken. Volwassenen vonden ons ‘die schattige broer en zus’ met een klein projectje – en we moesten het vooral klein houden. Nou, als we daarnaar hadden geluisterd waren we nooit zo ver gekomen.”Toen ze niet zo lang geleden bij de gemeente Maastricht aan tafel zaten, was het weer zover. Ze werken sinds het begin met de gemeente samen, de sociale wijkteams zijn immers vanuit de gemeente georganiseerd. Het idee was dat ze nog nauwer zouden gaan samenwerken, vertelt Juul. “Maar we werden duidelijk weer gezien als ‘die twee leuke jongeren’ met een schattig projectje. Terwijl ik nog tegen ze zei: wij zitten hier niet als broer en zus, we vertegenwoordigen ruim honderd jongeren.”
Het onderwerp raakt duidelijk een gevoelige snaar; vooral omdat Juupu juist is ontstaan vanwege een systeem dat verre van toegankelijk is voor jongeren. Juul: “Als we iets willen bijdragen wordt het ‘schattig’ gevonden, en mogen we niets zelf inbrengen. De meeste jongerenorganisaties worden aangestuurd door volwassenen. Als we daardoor geen zin hebben in vrijwilligerswerk, zijn we direct de ‘luie generatie’. Heel frustrerend.”
Wat Juupu uniek maakt is, volgens Puck, dat ze de jongeren alle vrijheid en verantwoordelijkheid geven om zelf met acties of ideeën te komen. “We hebben eigenlijk nooit ‘vacatures’ opgesteld, er kwamen gewoon steeds meer jongeren naar ons toe die ook iets wilden doen en ergens goed in waren, zoals boekhouding, social media, leiding geven of design.”
Juul zou graag zien dat de hele samenleving op die manier naar jongeren kijkt. Bijvoorbeeld in de provinciale politiek, waar hij zelf ooit hoopt te werken: “Als er weer eens een besluit over scholieren wordt gemaakt, doe dan wat meer dan een simpele ja/nee-poll uitzetten. Alsof dat de stem van jongeren vertegenwoordigt. Geef ons in elk geval de kans om verantwoordelijkheid te dragen.”